Skąd przyszliśmy, kim jesteśmy?

OZDZIAŁ

III. Życie religijne

267

W XVI w. rozwój drukarstwa i nowinki religijne przywożone

z zagranicy przez studentów i kupców, napływ książek i broszur,

sprawiły, że w stosunkowo krótkim czasie na Śląsku pojawiły się nowe

idee religijne i kościelne, które doprowadziły w sumie do zakorzenie-

nia się reformacji protestanckiej. Nauka Lutra i przejmowanie kościo-

łów katolickich zaczęły rozprzestrzeniać się bardzo szybko, ale doko-

nywano tego raczej w pokojowy sposób, z pozostawianiem w kościo-

łach katolickich i wystroju, i tych elementów, które nie stały w rażącej

sprzeczności z nową ideologią. Na to, że w połowie stulecia Śląsk był

w 90% protestancki wpływ miało wiele różnorodnych przyczyn.

Okręg górowski był w całości sprotestantyzowany. Duży wpływ na to,

że nauka Lutra tak szybko się rozprzestrzeniała, miały naganne za-

chowania niektórych katolickich księży. Np. w 1564 r. na sprawujące-

go obowiązki duszpasterskie Antona Steuera wpływały od wiernych

liczne skargi, zarzucające mu wiele zaniedbań. W 1580 r. archiprezbi-

teriat górowski obejmował 19 parafii, z czego tylko dwie były katolic-

kie (Konradowo i Spalona). Nawet Siciny nie uznawały już biskupa

wrocławskiego. W połowie XVI w. w diecezji wrocławskiej, z 1500

placówek duszpasterskich, przy katolicyzmie pozostało tylko ok. 200.

W terenie głównymi protektorami protestantyzmu byli przede

wszystkich książęta śląscy. Opierali się oni na prawie „ius circa sacra”

i na prawie patronatu nad kościołami parafialnymi. Często gwałtem

narzucali swym poddanym nową religię. Dlatego też ryzykowne było-

by stwierdzenie, że poddani byli zwolennikami Lutra, raczej praw-

dziwsze jest, że byli niejako ofiarami i automatycznymi wykonawcami

nowej religii. W księstwie głogowskim najszybciej za reformacją opo-

wiedziały się rody von Rechenbergów, von Dohna, von Berge, von Kot-

twitz, von Knobelsdorf i von Schönaich. Duży oddźwięk w księstwie

głogowskim znalazła nauka anabaptystów. Jej wyznawcy pochodzili

z okolic Głogowa, Kożuchowa i Góry Śląskiej. Radykalny charakter

ruchu anabaptystycznego był powodem ostrych prześladowań. Jako

pierwszy akcję rekatolizacyjną w księstwie podjął starosta głogowski.

W 1620 r. powstało w Głogowie stowarzyszenie zrzeszające katolic-