143 / 576
R
OZDZIAŁ
II.
Zabytki świadkami minionych czasów
141
gadnieniem są cmentarze żydowskie, gdyż i te na terenie Ziemi Gó-
rowskiej występują oraz cmentarze wojenne żołnierzy radzieckich.
Rodzinne krypty
W okresie średniowiecza cmentarze sytuowano w pobliżu kościoła,
zmarłych chowano także w samym kościele, w podziemnych kryptach.
Zwyczaj ten przetrwał także w następnych stuleciach, na pochówek
w kościelnych kaplicach mogli wówczas liczyć tylko bogaci właściciele
ziemscy, którzy często także zakładali małe, rodzinne cmentarze.
O praktykach takich informują nas dokumenty źródłowe dotyczące
m.in. kościoła parafialnego pw. Chrystusa Króla i św. Katarzyny z Je-
mielna. Sprowadzony w 1779 r. do Jemielna pastor Ernst Boy, w krót-
kim czasie po objęciu diecezji zarządził remont zboru. Podczas prac
remontowych w północnej ścianie kościoła natrafiono na trumny braci
Portugall. Przypuszczalnie w tej części świątyni znajdowała się wcze-
śniej kaplica grobowa i loża kolatorska. Na ich trumny natrafiono tak-
że podczas prac remontowych, które trwały od 1909 r. (pastorem był
wówczas Artur Kras). Dwie miedziane trumny, bogato polichromowa-
ne i złocone, z herbami i napisami informującymi, że spoczywają
w nich hrabiowie Aleksander i Hermann von Portugall, zostały wów-
czas złożone w grobowcu pod schodami.
Podobną praktykę zastosowano na terenie gminy Wąsosz –
w kościele pw. św. Piotra i Pawła w Sułowie Wielkim. W XVIII w. w tej
ewangelickiej świątyni (wybudowanej w latach 1656-1673), w krypcie
pod ołtarzem pochowany został generał von Luttwitz, uczestnik wojny
siedmioletniej, który gościł w pobliskim Bronowie. Sam kościół oto-
czony był cmentarzem, który w 1814 r. przestał być użytkowany.
W kościele pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika w Czeladzi Wiel-
kiej (gm. Wąsosz) możemy podziwiać płytę nagrobną Marii Eleonory
von Wengerski, która zmarła podczas połogu. Płyta pochodzi z XVII w.
i stanowi charakterystyczny element wnętrza protestanckiego.
Umieszczona jest naprzeciw ambony, w prezbiterium. Płyta ma kształt
prostokąta, wykonana została z piaskowca i wypełnia ją obszerna in-