Skąd przyszliśmy, kim jesteśmy?

OZDZIAŁ

I. Skąd przyszliśmy…?

Wińska i Lubowa. Sądowel w XIII w. wymieniany był jeszcze kilka-

krotnie, znamy także kasztelanów sądowelskich: Częstobór, Przyby-

sław, Mojko Mojkowic, Gerhard syn Perygryna, Zbylut Przybysławic,

Stosz Leonardowic, Piotr, Mikołaj Przedwojowic, Dzierżysław z Bycze-

nia, Grzymisław. Ostatnim był Budziwoj Kopaszyna piastujący ten

urząd w latach 1282 i 1287-1288. Ponadto w roku 1260 wymieniony

był proboszcz z Sądowla – Otto. Zachowała się także wzmianka o od-

bytym tutaj zjeździe w 1217 lub na początku 1218, na którym podpi-

sano układ kończący wojnę pomiędzy księciem wielkopolskim Włady-

sławem Laskonogim i księciem wrocławskim Henrykiem Brodatym.

Przypuszcza się, że likwidacja kasztelanii w Sądowlu nastąpiła w la-

tach 1290-1292, lecz sam gród funkcjonował jeszcze przez dłuższy

czas, jako ośrodek podległy niedalekiemu Wąsoszowi, który od roku

1290 przejął funkcję kasztelanii. Henryk III głogowski, prawnuk Hen-

ryka Brodatego, kontynuował przede wszystkim dzieło swego ojca –

Konrada, rozwijając ośrodek miejski w Głogowie i przeprowadzając

nowe lokacje, powołując do życia nowe miasta – w przypadku kaszte-

lanii sądowelskiej: Górę i Wąsosz. Polityka ta podyktowana była nie

tylko chęcią przebudowy struktury życia gospodarczego. Książę rozu-

miał, że upowszechnianie się prawa niemieckiego tak w systemie

czynszów, jak i w sądownictwie da możliwość przekształcenia pod-

staw administracyjno-ustrojowych w całym księstwie. Polityka osad-

nicza książąt śląskich była szeroko zakrojoną akcją i polegała na pla-

nowym ściąganiu osadników, którymi w większości byli Niemcy. Oni

też przynosili ze sobą zwyczaje prawne z terenów, skąd pochodzili.

Stad wzięło się określenie – prawo niemieckie, które zastąpiło prawo

„wolnych gości”. Wyróżniało ono nowych osadników od ludzi podle-

głych prawu polskiemu w zakresie sądownictwa, zwyczajów i cięża-

rów. Poza gwarancją wolności osobistej osadnicy ci otrzymali prawo

użytkowania nadanego gospodarstwa. Wieś na prawie niemieckim

stanowiła odrębny okręg sądowy, w którym obowiązywały zwyczaje

sądowe przeniesione przez kolonistów. W ten sposób „prawo niemiec-

kie” początkowo oznaczające zespół swobód osadniczych, od ok. po-