321 / 576
R
OZDZIAŁ
IV. Kultura
319
Warszawy, Łodzi, Przemyśla, Pomorza, Lublina, kilka osób powróciło
z „robót” z Niemiec i kilka z transportu ze Wschodu. Ludzie o różnych
zwyczajach, przyzwyczajeniach, kulturze. Łączyło ich w zasadzie tylko
jedno – wszyscy byli po ciężkich przeżyciach wojny. Byli podzieleni na
spółdzielczych i gospodarzy indywidualnych. Ciężko pracowali
w strasznych warunkach, ale byli młodzi i chcieli się bawić.
Franciszka Kochman w myśl zasady „polityka dzieli – kultura łą-
czy” założyła w 1953 r. zespół teatralny w Irządzach. Na początek
ściągnęła starszych; każdy prezentował co potrafił, jakie znał piosenki,
skecze, kto już występował w teatrzykach. Spisywali teksty, które były
bardzo urozmaicone: piosenki ludowe, z Prużan, Lwowa, Wilna, Wiel-
kopolski, Pomorza i Polski południowej. Początkowo ćwiczyli w starej
szkole, następnie w innych pomieszczeniach przeznaczonych na świe-
tlice. W 1953 r. do zespołu należeli: Franciszka Kochman – która reży-
serowała i występowała, Jan Wróbel – specjalista od skeczy i gawę-
dziarz, Leon Banach, Roman Łabaziewicz, Halina Mielcarek, Stanisław
Gawda, Stanisław Kloziński, Roman Gnat, Maria Czerniak, Mieczysław
Grymuza, Genowefa Bomba (obecnie Gawda), Kazimiera Glądała, Ja-
dwiga Drozda, Władysława Zielińska (obecnie Grymuza), Stanisław
Gładyszek, Stanisława Trzpil (obecnie Popiel), Waleria Pokrop (obec-
nie Puchowska). Później dochodzili inni, ale wspomniane osoby two-
rzyły grupę teatralną i chór. Początkowo występowali w Irządzach dla
„swoich”. Schodziła się cała wieś i oklaskiwała występy. Frekwencja
zawsze była wyjątkowo duża, ale trudno się dziwić – oprócz książki to
była jedyna rozrywka. Nie było przecież komputerów, telewizorów, na
całej wsi było wówczas jedno radio i jeden adapter (taki chlebakowy),
ale do niego uratowała się tylko jedna płyta i to w języku francuskim.
Do Irządz, jak wspominają aktorzy, nikt nie zaglądał, była względna
izolacja od pozostałego świata, daleko posunięta samowystarczalność,
aktorzy mogli więc grać, co im się podobało. Pierwszą odgrywaną
sztuką był Kopciuszek, a w 2. poł. 1953 r. Krakowskie Wesele sielanka
narodowa w jednym akcie, autorstwa Kazimierza Brodzińskiego, gra-