Skąd przyszliśmy, kim jesteśmy?

OZDZIAŁ

II.

Zabytki świadkami minionych czasów

161

Łukasz Maćkowski

2.4. K

RZYŻE POKUTNE

KAMIENIE I TABLICE PAMIĄTKOWE

–

ŚWIADECTWA DAWNYCH WYDARZEŃ

W średniowiecznym prawie karnym jedną z kar publicznych był obo-

wiązek wybudowania krzyża pokutnego. Kara ta wchodziła w zakres

tzw. kar prywatnych i występowała wtedy, gdy pokrzywdzona rodzina

dogadywała się ze złoczyńcą i przystępowała z nim do ugody. W takich

przypadkach zabójca był zobligowany do wystawienia krzyża lub ka-

pliczki w miejscu popełnionej zbrodni, zapłacenie tzw. główszczyzny

(określonej kwoty rodzinie za głowę zabitego), wykonania pokory

(publiczne ukorzenie się i prośba o przebaczenie) oraz odbycia poku-

ty. Formy pokuty były bardzo różne, od odbycia pielgrzymki w wyzna-

czone miejsce, po wpłacenie pieniędzy, np. na konserwację czy budo-

wę murów obronnych, szpitala, stanie nad grobem zabitego w zgrzeb-

nej, pokutnej szacie, leżenie krzyżem w kościele przez kilka niedziel.

Forma pokuty zależała najczęściej od inwencji rodziny zabitego lub

innej osoby, z którą zabójca nawiązywał pojednanie.

Nie wszystkie krzyże, jakie można jeszcze na ziemiach polskich

odnaleźć, są krzyżami pokutnymi. Część z nich to krzyże upamiętniają-

ce np. jakąś epidemię lub miejsce po starym, rozebranym lub spalo-

nym kościele. Niestety, nie zachowała się wystarczająca ilość źródeł,

na podstawie których można z całą odpowiedzialnością prześledzić

rozwój i funkcjonowanie tego prawa karnego.

Na Dolnym Śląsku w latach 60. XX naliczono i zarejestrowano oko-

ło 400 krzyży pokutnych. Dwa z nich znajdują się na terenie powiatu gó-

rowskiego: w Glince (gm. Góra) i Niechlowie (gm. Niechlów). Prawo naka-

zujące mordercy wystawienie kamiennej kapliczki lub krzyża, pokrycie

kosztów pogrzebu ofiary, dostarczenie kościołowi określonej ilości wo-

sku, zamówienie mszy w intencji zabitego, łożenie na utrzymanie jego