Skąd przyszliśmy, kim jesteśmy?

158

1950 r. precyzowało, że cmentarz założono na podstawie ustaleń

z 1933 i 1936 r. o grobach i cmentarzach wojennych. Istnienie tej ne-

kropolii umożliwiło mieszkance dawnego ZSRR, w latach 90. XX w.

odszukanie i zidentyfikowanie grobu ojca, poległego w tych rejonach

w czasie II wojny.

Obok wyżej opisanego cmentarza znajduje się drugi – zupełnie

zapomniany i zarośnięty. Jest to cmentarz żołnierzy rosyjskich z I woj-

ny światowej, zmarłych w niewoli niemieckiej. Mieści się w lasku, po

prawej stronie drogi do Rawicza, przed cmentarzem żołnierzy ra-

dzieckich. “W 1946 r. była jeszcze bramka prowadząca na ten cmen-

tarz, resztki krzyży prawosławnych i zapadnięte mogiły – wspominał

Olgierd Stankiewicz. – W 1949 r. mój ojciec znalazł tam ikonkę, którą

żołnierze Rosjanie nosili na szyi, tzw. »nagrudnaja ikona«. Ikonka była

wykonana z miedzi, wielkości 6x10 cm. Widocznie była przybita do

krzyża a potem spadła i leżała zagrzebana w ziemi”.

Zwiedzając stare nekropolie, czytając opracowania o tych już nie

istniejących, można dostrzec, jak zmieniało się podejście do śmierci

i grzebania na przestrzeni stuleci. Od początkowej anonimowości do

mocno zindywidualizowanych mogił. Drewniane krzyże zastępowane

były bardziej trwałymi, kamiennymi. Pojawiające się później tablice

nagrobne dawały sposobność zawarcia informacji o zmarłym, stąd

całe pokryte bywały inskrypcjami, modlitwami, epitafiami. Bogatsi

mogli pozwolić sobie nawet na pełnowymiarowe rzeźby przedstawia-

jące ich oraz ich rodziny. XX wiek w swych początkach przyniósł groby

w stylu secesyjnym, czy

art deco

. Powojenna unifikacja nadała zaś

nagrobkom jednolity kształt, często wykonywane były także z materia-

łów gorszej jakości. Zaczęły pojawiać się na nich zdjęcia zmarłych,

a z biegiem lat także inne, nowe elementy, jak ptaszki, serca, czy mo-

tyw otwartej księgi. Oczywiście stałym elementem, praktycznie każde-

go grobu, jest krzyż, na tyle związany z cmentarzem, że pojawia się

nawet na grobach osób niewierzących. Na przestrzeni lat miejsce zdję-

cia zmarłego powoli zastępowane jest grawerowanymi rysami po-

grzebanego. Także materiały, z których wykonuje się teraz nagrobki są