129 / 576
R
OZDZIAŁ
II.
Zabytki świadkami minionych czasów
127
Elżbieta Maćkowska
2.2. K
APLICZKI I KRZYŻE PRZYDROŻNE
Wyraźnym śladem struktury wyznaniowej i kultury religijnej miesz-
kańców Ziemi Górowskiej są wpisane w jej krajobraz kapliczki przy-
drożne, krzyże i figurki. Stawiane przy kościołach, na granicach wsi,
przy zagrodach lub na ich terenie podkreślały nie tylko katolicki cha-
rakter tych miejscowości, ale także określone intencje wystawcy. Ka-
pliczki pochodzą z różnych okresów i posiadają różne formy. Po
II wojnie światowej większość starych kapliczek została przez osadni-
ków i przesiedleńców zaadaptowana i otoczona opieką. Pojawiły się
też nowe wg własnych wzorów i pomysłów ich fundatorów.
Nazwa „kapliczka” wywodzi się od słowa ‘
capella’
, oznaczające-
go mały płaszczyk, a właściwie część płaszcza, którą pozostawił sobie
biskup Marcin z Tours, gdy pozostałą oddał zmarzniętemu żebrakowi.
Tę połówkę płaszcza, jako relikwię po św. Marcinie, przechowywano
w wydzielonej izbie, którą też nazywano
capella
. Z biegiem czasu na-
zwa
capella
/kapliczka została nadana wszystkim pomieszczeniom
służącym dla rzeczy i spraw świętych. Inna teoria mówi, że to św. Am-
broży, biskup Mediolanu z 2. poł. IV w. wspominał o kapliczkach jako
o miejscu kultu. Zgodę na odprawianie nabożeństw przy kapliczkach
zatwierdził oficjalnie sobór w Agda na początku VI w. Warto też pa-
miętać o opiniach innych badaczy, którzy utrzymują, że geneza kapli-
czek (szczególnie tych na rozstajach dróg) sięga czasów przedchrześci-
jańskich i nawiązuje w swych hipotezach do Nestora z IX w., który
pisał: „(…) jeśli kto umierał, to czynili nad nim tryznę, a potem czynili
stos wielki i wkładali na ten stos umarłego i spalali, a potem, zebraw-
szy kości, wkładali je w małe naczynie i stawiali na słupie przy dro-
gach, jak czynią Wiatycze i dziś”.
Kapliczki stawiano najczęściej z inicjatywy osób prywatnych al-
bo z inicjatywy lokalnej społeczności. Fundowano je zarówno z po-